Kernkwaliteiten en kernkwadranten

Kernkwaliteit - Valkuil - Uitdaging - Allergie

Daniel Ofman definieert in zijn boek ‘Bezieling en kwaliteit in organisaties’ kernkwaliteiten als volgt: ‘Kernkwaliteiten zijn eigenschappen die tot het wezen (de kern) van een persoon behoren. Ze doordringen de hele mens (…), de kernkwaliteit kleurt de mens; het is de specifieke sterkte waar we bij hem of haar direct aan denken.’ Voorbeelden zijn: daadkracht, zorgzaamheid, zorgvuldigheid, moed, ordelijkheid, invoelingsvermogen. Op deze pagina wordt nader ingegaan op het begrip ‘kernkwaliteit’, en daarna op kernkwadranten.

Een kernkwaliteit is een positieve eigenschap, iets van jou, jouw wezen, jouw kern. Een kernkwaliteit geeft je kracht, inspireert en bezielt. Het is een kracht die in potentie aanwezig is, een mogelijkheid die je kunt inzetten in je handelen in deze wereld. Zelf denk je al gauw dat die kwaliteit, die zo kenmerkend is voor jou, niet zo bijzonder is: ‘Dat kan toch iedereen’, is al gauw de gedachte. Dat komt omdat die kwaliteit zo vanzelfsprekend is voor jezelf, dat je hem niet of nauwelijks opmerkt als een kernkwaliteit van jezelf. En wellicht vind je dat ook anderen die kwaliteit zouden behoren te hebben, want als het voor jou zo vanzelfsprekend is dat je "het" hebt, dan moet dat voor die ander toch ook zo zijn? De ene mens heeft echter andere kernkwaliteiten dan de andere.

Daar waar echter een kernkwaliteit is bestaat ook een schaduwkant, ook wel valkuil genoemd. De valkuil is niet echt het tegenovergestelde van de kernkwaliteit maar meer een "teveel van de kernkwaliteit". De kwaliteit schiet door en wordt daarmee iets negatiefs. Het succes gaat zich dan tegen je keren en de doorgeschoten kernkwaliteit wordt dan je valkuil. Wat eerst je kracht was wordt, door een overdosis, teveel van het goede, een zwak punt. Daadkracht verwordt dan drammerigheid, zorgzaamheid wordt betutteling, enthousiasme wordt overdrijven, gevoeligheid wordt sentimentaliteit, begeleiden wordt sturen, uitleggen wordt opdringen enzovoorts.

Volgens Ofman gaat er achter elke vorm van vervormd gedrag een kernkwaliteit schuil! Het gaat er dan om te zien welke kernkwaliteit er achter een bepaald als negatief ervaren gedrag zit. Als je dat ontdekt biedt dat zowel voor de betreffende persoon zelf als voor degene die er last van heeft perspectief: je hoeft ‘alleen’ de weg terug maar te vinden, en bovendien steekt er achter dat gedrag dat als vervelend of lastig wordt ervaren een kwaliteit is, die opnieuw tevoorschijn geroepen kan worden.

De uitdaging is de positief tegenovergestelde kwaliteit van de valkuil. Waarom gaan mijn haren rechtop staan omdat iemand steeds weer zijn werk op mij afschuift? Waarom stink ik daar steeds weer in? Ofman zegt het volgende: "De uitdaging is de positief tegenovergestelde kwaliteit van de valkuil. De uitdaging is de realistische component die de kernkwaliteit in balans houdt en een zeker gezond tegenwicht beoogt. Zo kan de valkuil voor ‘zorgzaamheid’ betutteling zijn; de uitdaging is dan: loslaten. Bij de kwaliteit ‘moed’ kan behoedzaamheid (= uitdaging) de mens behoeden voor roekeloosheid (= valkuil)!"

Zodra iemand wordt geconfronteerd met de valkuil van een ander gaan vaak de haren rechtop staan. Waarom reageert iemand toch op zo'n manier. Waarom bemoeit zij zich altijd met mijn zaken. Waarom schuift hij altijd zijn verantwoordelijkheden op een ander af? Mijn allergie wordt geactiveerd, mijn haren gaan recht overeind staan.

Aan dit alles zit nog een vierde aspect, dat aangeduid wordt met het begrip allergie. Het blijkt dat mensen er maar slecht tegen kunnen wanneer anderen te veel van hun uitdaging vragen. De uitdaging is altijd een streven, het is altijd iets waar je, vanuit een bepaalde kernkwaliteit gezien, moeite mee blijft houden. Iemand die van zichzelf erg ordelijk is, kan als uitdaging hebben: souplesse (plooibaarheid). Wanneer echter iemand een te groot beroep op die plooibaarheid doet, dan kan de betreffende persoon daar niet tegen en schiet hij of zij in de stress, en is er sprake van een ‘allergische reactie’.

Bijvoorbeeld wanneer de partner van een ordelijk ingestelde vrouw voor de zoveelste keer zegt: ‘Maak je niet druk, die kranten ruim ik straks wel op.’ De slordigheid van deze man doet een te groot beroep op het streven naar plooibaarheid (in toom houden van de ordelijke instelling) van de vrouw. Met andere woorden: de uitdaging ‘plooibaarheid nastreven’ (iets dat toch al moeilijk is!) wordt te veel op de proef gesteld. Dan kan een uitbarsting het gevolg zijn, of juist een apathische reactie: het er verder maar bij laten. Ook een mogelijkheid is dat de vrouw ook nog eens de boeken uit de boekenkast op de wanordelijk op de grond liggende kranten gooit. Slordigheid is in dit geval de allergie van de ordelijk ingestelde echtgenote. Minachting is kenmerkend voor situaties waarin men wordt geconfronteerd met zijn allergie. Minachting omdat die ander op een essentieel punt tekort schiet, namelijk het punt waar de persoon in kwestie juist sterk in is. Wellicht zal de slordig met zijn kranten omspringende man zijn vrouw ‘starheid’ verwijten, terwijl de vrouw hem wellicht als een chaoot typeert.

Je kunt je voorstellen dat het helemaal snel mis gaat als de man als kernkwaliteit flexibiliteit heeft (uitdaging = ordelijkheid). De man is dan geneigd om in zijn valkuil slordigheid te stappen, wat meteen de allergie van de vrouw oproept. Hierdoor zal de vrouw weer geneigd zijn om in haar valkuil starheid te stappen, wat meteen de allergie van de man is. Als binnen een relatie de één de uitdaging van de ander als kernkwaliteit heeft, dan kun je meteen al zien dat daar al gauw heftige ruzies ontstaan. Veel relaties lopen hierop spaak. Door de kennis van kernkwadranten kan men hier echter op een goede manier mee om leren gaan. Want dan kan men de kernkwaliteit achter andermans valkuil herkennen en waarderen en tevens inzien dat dit de eigen uitdaging is.

Hierboven wordt het kernkwadrant getoond met als voorbeeld kernkwaliteit flexibiliteit. Iemand die erg flexibel is kan doorschieten naar wispelturigheid (interesse gaat van het een naar het ander, de mening schiet van links naar rechts omdat de persoon zo flexibel is). Het positief tegenovergestelde van wispelturig is dat iemand bijvoorbeeld erg ordelijk is. Als iemand doorschiet in zijn ordelijkheid kan hem misschien wel starheid verweten worden. Flexibiliteit kan het positief tegenovergestelde zijn van starheid en de cirkel is weer rond.

Hieronder nog een aantal voorbeelden om het kernkwadrant te verduidelijken:

Hieronder ook voor elk enneagramtype een voorbeeld:

Wat kan het kernkwadrant voor jou betekenen

We kennen, zoals al eerder geschreven, allemaal mensen met kenmerken die onze weerstand oproepen. Iemand is op zich best aardig maar telkens weer gebeurt er iets waar je kippenvel van krijgt. Via het kernkwadrant is het mogelijk te achterhalen waarom iemand jouw allergie steeds triggert.

Zo kan het voor mij, ik ben een zes dus een "controlefreak" erg vervelend zijn als iemand steeds werk "afschuift". Ik kan een voorbeeld uit mijn praktijk geven. Ik heb een collega wiens kernkwaliteit is dat hij goed kan delegeren. Zijn valkuil is dat hij daarin kan doorschieten en makkelijk werk afschuift, zeker als hij "het" even wat ingewikkeld gaat vinden.
Zodra hij dan bij mij komt met de vraag "hoe iets ook al weer zat" wordt mijn een van de valkuilen van mijn kernkwaliteit "controle" namelijk slordigheid getriggerd en mijn haren gaan overeind staan.
Als ik dan aangeef dat ik dat niet weet en dat hij het op die-en-die manier kan controleren kan ik weer de valkuil van de ander raken en er ontstaat wrijving.
Vervolgens heb ik het gevoel dat de controle kwijt is en zal ik zorgen dat de controle weer terug komt waarmee ik mijn collega weer in de kaart speel en mezelf teveel werk bezorg.

Het plaatje kan er als volgt uit gaan zien: Het "teveel van het goede" van mijn collega belandt rechtstreeks in mijn valkuil. Ik vond het lastig in deze de valkuil van mijn collega te beschrijven.

			IK
		Controle		Fixatie op overzicht
	DE ANDER
Delegeren		Afschuiven,		delegeren
Krampachtig vasthouden		Zelf doen

In bovenstaand voorbeeld is mijn allergie de ander zijn valkuil. Aan de andere kant kan ik zien dat de ander zijn kernkwaliteit mijn uitdaging is.

Wat ik hieruit geleerd heb is dat ik, zodra ik merk dat mijn collega weer begint af te schuiven ik duidelijk moet zeggen dat ik wil dat hij zijn werk zelf uitvoert (ik ga delegeren). Hiermee voorkom ik dat ik zelf te veel werk op mijn schouders neem en dat mijn collega minder snel (naar mij) zal afschuiven.

Mijn vriend heeft een collega, die nogal arrogant kan overkomen als zij iets vraagt. Die arrogantie kon hem in de hoogste boom jagen. Toen hij door het kernkwadrant in te vullen ontdekte dat die arrogantie veroorzaakt werd door onzekerheid verdween zijn allergisch gevoel en kon hij zijn collega veel opener tegemoet treden.

Door inzicht te krijgen in de diverse enneagramtypen krijg je inzicht in de bijbehorende valkuilen. Dit bewustzijn kan je jezelf helpen (waarom doe ik steeds weer dit en wat kan ik doen om dit te veranderen) maar kan je ook een ander begeleiden.