Buiktypen (het motorisch centrum)
In het buikcentrum (8, 9 of 1) ervaren de mensen - wanneer zich een situatie voordoet - eerst lichaamssensaties voordat zij in staat zijn te denken of te voelen. Deze sensaties worden vaak in de buikstreek gevoeld. De energie van deze buiktypes is de energie om ergens stelling tegen te nemen. Deze manifesteert zich bij de 8 in agressiviteit, bij de 9 in koppigheid en in kritisch perfectionisme bij de 1.

Weet je of je als kind zeer lichamelijk was. Je was snel en actief. Dan vindt je jezelf heel erg terug in het motorische centrum, bij de 'acht', de 'negen' en de 'één'. De mensen in het motorische centrum worden gekenmerkt door kwaadheid. Mentaal worden de types uit het motorische centrum gevormd door zelfverdoving. Degenen die zichzelf terugvinden in het buik-centrum, hebben vaak problemen met hun hoofd (kwaadheid). 

Als je een op de buik gericht type bent filter je de wereld over het algemeen door de intelligentie van kinesthetische en fysieke gewaarwordingen en instinct. Je gebruikt je persoonlijke positie en macht om het leven zo te scheppen als het volgens jou moet zijn. Je verzint strategieën die je verzekeren van je plaats in de wereld en die ongemak zo klein mogelijk maken. Natuurlijk zijn niet alleen op de buik gerichte typen afhankelijk van het buikcentrum om contact te hebben met de energie die nodig is voor actie, om te bepalen hoeveel macht in bepaalde situaties uitgeoefend moet worden en om een gevoel van geaard zijn te verschaffen.

Als je tot het motorische centrum behoort of je daartoe aangetrokken voelt, dan heb je de kans dat je gevoel niet helemaal tot z’n recht komt omdat je altijd onrustig wordt. Je voelt wel, maar voor je er iets mee kunt lijken er andere dingen te gebeuren. Je wilt misschien wel te snel actie ondernemen. Je kunt ook juist niet tot actie komen maar een soort apathie voelen als je bij je gevoel bent gekomen. Je weet best dat je heel goed bij je gevoel kunt. Als je goed in je vel zit en er zijn geen problemen, dan kun je heel makkelijk gebruik maken van je gevoel. Maar soms blokkeert het gevoel en ontstaat er een kracht die onmiddellijk resultaat verlangt. Het kan ook gepaard gaan met een emotie die doet denken aan woede of er gebeurt juist helemaal niets en je lijkt je te verliezen in dagdromen. Omdat je een lijfelijk type bent wil je eigenlijk je gevoel direct in aktie omzetten. Maar aangezien het gevoel het beste tot stand komt in rust ligt het eraan dat je je die rust niet gunt. De oefening is dan ook gericht op rust.

Oefening
Ga op een makkelijke stoel zitten met je voeten naast elkaar op de grond. haal diep adem in door je neus en vul eerst je buik met lucht. Daarna laat je de lucht in de longen lopen. Voel de spanning uit je lichaam ontsnappen als je langzaam de lucht uit je laat lopen. Voel eerst hoe je voeten zich ontspannen, dan je benen, daarna ontspannen je billen zich, dan het middenrif. Ook je borstkast ontspant zich, daarna je schouders. Ze worden soepel. Je nek wordt ook ontspannen en tenslotte je hoofd. Blijf diep inademen en leg je handen op je buik. Vul je buik met lucht en laat het nu met kracht ontsnappen door je mond. Je komt bij je gevoel en dat gevoel hou je vast. Blijf dit zeker vier keer doen of doe het zo lang als je het prettig vindt.

Voorbeeld
Emile Ratelband is een enneatype ‘acht’ en behoort dus tot het motorische centrum. Hij barst van de ideeën en kan dan ook heel makkelijk bij zijn gevoel. hij voelt tijdens een seminar in de zaal precies wat er aan de hand is. Hij weet direct waar mensen zitten die zijn seminar niet helemaal serieus nemen en voelt als mensen bepaalde angsten hebben. Hij kan daar ook direct op inspelen omdat hij, als hij een seminar geeft, volledig in balans is tussen zijn gevoel en zijn verstand. Op kantoor of onderweg is dat anders. Hij krijgt makkelijk ideeën en wil dat die onmiddellijk worden uitgevoerd. Dat zijn medewerkers daar niet altijd toe in staat zijn begrijpt hij niet. Voor Emile Ratelband is één en één twee dus hij komt direct in aktie. Als het even niet loopt zoals hij voelt dat het moet lopen komt er een boosheid en verliest hij het gevoel uit het oog. Laatst had hij het idee voor een Power Breakfast seminar. In hotels die langs de grootste files liggen wil hij seminars gaan geven van 6.30 tot 9.30 uur. Je bent dus voor de file in het hotel, krijgt een lekker ontbijt en nog een powerseminar ook. Om 10.00 uur ben je dus op de zaak en gemotiveerder dan ook. Een prachtig idee. Binnen twee dagen had Emile Ratelband al dozen laten ontwikkelen die de grote hebben van Cornflakes dozen. Het ziet er uit als een ontbijt doos, maar de inhoud bestaat niet uit cornflakes, maar uit een video van Emile. een aantal meisjes bracht een week later 300 dozen bij evenzoveel bedrijven met veel werknemers die dagelijks in files staan. Een maand nu het idee waren de eerste Powerbreakfast seminars al volgeboekt. Dat is een fantastisch combinatie tussen het hebben van een idee door in rust bij je gevoel te kunnen en dan direct aktie om het idee uit te werken. Nadenken of het wel kan, of het haalbaar is, of de mensen dat wel zouden willen en noem maar op doet Emile Ratelband nooit. Als hij voelt dat het goed is doet hij het gewoon.

Harttypen (het emotionele centrum)
De energie van deze drie types (2, 3 en 4) gaat naar anderen toe om gevoelens te kunnen peilen. De 2 wil liefde, de 3 bewondering en de 4 wil begrepen worden.

Misschien herinner je je dat je als kind heel emotioneel was. Dan behoor je meer in het emotionele centrum en is de kans groot dat je enneagramtype een 'twee', een 'drie' of een 'vier' bent. De mens uit het emotionele centrum door verdriet. De types uit het emotionele centrum worden gekenmerkt door verwarring, een soort identiteitscrisis.  Mensen die zichzelf terugvinden in hun hart, hebben vaak problemen met verdriet.

Als je een op het hart gericht type bent zie je de wereld over het algemeen door het filter van de emotionele intelligentie. Je bent afgestemd op de gevoels- en gemoedstoestand van anderen, om je gevoel van verbondenheid met hen te handhaven. Je bent meer dan andere typen afhankelijk van de goedkeuring en erkenning van anderen om je gevoel van eigenwaarde en van geliefd zijn te ondersteunen. Om jezelf van goedkeuring en erkenning te verzekeren, schep je een beeld van jezelf dat anderen ertoe aanzet jou te accepteren en bijzonder te vinden. Natuurlijk zijn niet alleen op het hart gerichte typen afhankelijk van emotionele intelligentie om de hogere kwaliteiten van het hartcentrum te ontwikkelen, zoals empathie, begrip, mededogen en liefdevolle goedheid.

Als je tot het emotionele centrum behoort heb je kans dat je gevoel niet helemaal in balans is met je verstand. Je kunt nog wel eens door emoties overspoelt worden. Voor jou gaat op dat je spreekt in de taal van het gevoel, met het uiten van emoties. Het vreemde is dat je daardoor niet altijd goed bij je echte gevoel kunt komen. Als je een briljant idee hebt, dat ontstaat bij je gevoel, dan komen er direct emoties achteraan die het idee niet onderbouwen maar zelfs tegenspreken. Je raakt je gevoel kwijt en raakt verstrikt in de uitingen ervan, de emoties. Wat je moet leren is om de emoties te reguleren. Je moet ze een plaats geven waardoor ze je gevoel niet meer beïnvloeden maar juist ondersteunen.

Oefening.
Ga rechtop zitten op een makkelijke stoel en zet je voeten naast elkaar. Haal diep adem door je neus en laat de adem eerst in de buik stromen. laat je buik bol worden en vul dan pas de longen. Laat de adem langzaam door je mond ontsnappen. Herhaal dit een aantal malen. Blijf rustig zitten en concentreer je op je gevoel. Je zit ontspannen en ademt rustig en diep in. Je voelt je uitstekend want alle spanning en emotie laat je door je mond ontsnappen. Je voelt alleen nog maar. Leg nu je linkerhand op je hart en je rechter hand op je voorhoofd. Adem diep in door de neus. Blaas nu met kracht de adem door je mond naar buiten. Blijf helemaal bij je gevoel. Voel nu wat er naar boven komt. Blijf in en uit ademen. Doe dit minstens vier keer. Concentreer je op je buik en blaas alle emoties van je af. Alles wat overblijft is je gevoel.

Voorbeeld
Een bekend fotomodel dat deelnam aan een workshop Enneagram was het enneatype ‘vier’en behoorde dus tot het emotionele centrum. Ze had veel opdrachten en was als model een groot succes. Toen het einde van carrière naderde wilde ze iets anders beginnen. Ze had steeds goede ideeën want ze kon ook makkelijk bij haar gevoel komen. Het probleem was echter dat ze vrij snel ruzie had met mensen waarmee ze het nieuwe project moest gaan starten. Zo kreeg ze een opdracht om een serie te schrijven over schoonheid voor een bekend tijdschrift. Ze vond het een geweldige opdracht en gooide zich er helemaal op. Ze moest er een aantal mensen voor interviewen, waaronder enkele bekende televisie presentatrices. Het artikel stuurde ze naar die mensen ter goedkeuring toe. Enkelen hadden nogal wat opmerkingen over het artikel en wilde veranderingen aangebracht hebben. Ons lieve fotomodel ontstak in woede en weigerde de veranderingen want die waren volgens haar niet redactioneel maar hadden met imago van de ster te maken. De opdracht werd daarop ingetrokken want de betrokken tv-sterren hadden contact met de hoofdredactie opgenomen. De opdracht daarna was een pr-project voor een cosmeticafirma. ons fotomodel moest in de Rai op een beurs zorgen dat alles goed liep met de promotie-artikelen en de presentatie daarvan. Ze wilde het zo goed doen dat ze erg veel mensen op de tenen ging staan en na twee dagen kwamen alle promotiemeisjes tegen haar in opstand. Ze werd ontslagen van de opdracht. Het bleek dat het fotomodel wel steeds de goede ideeën had en ook precies de juiste mensen wist te benaderen. Ze was dan dicht bij haar gevoel en handelde ernaar. Maar als er met meerdere mensen gewerkt moest worden werd ze overspoelt door emoties. Vooral de angst dat het fout zou gaan blokkeerde haar. Ze vertaalde de houding van anderen naar haar toe verkeerd en plakte daar het etiket ‘wantrouwen’ op. Ze raakte haar gevoel voor de opdracht kwijt en verloor daardoor de opdrachten. Ze leerde op de workshop dat ze heel makkelijk bij haar gevoel kon blijven. nu is ze succesvol als agency voor modellen.

Hoofdtypen (het intellectuele centrum)
Elk van de drie persoonlijkheden (5, 6 en 7) ervaart de wereld als een overweldigende, angstige of beperkende plaats. Hun energie lijkt zich naar binnen te richten: de 5 isoleert zichzelf in zijn denken, de 6 trekt zich voorzichtig terug voordat hij of ontsnapt aan een mogelijk gevaar of zich er juist instort. De 7 trekt zich terug van huidig commitment en activiteiten in zijn voortdurende zoektocht naar nieuwe prikkels.

Was je vroeger als kind heel goed op school en deed je veel met je hoofd, dan is de kans groot dat jouw enneagramtype terug te vinden is in het intellectuele centrum. De kans is groot dat je dan een 'vijf', een 'zes' of een 'zeven' bent. De mens uit het intellectuele centrum door angst. De types uit het intellectuele centrum worden gekenmerkt door achterdocht, omdat ze uitgaan van angst. Zij die zichzelf terugvinden in hun hoofd, hebben vaak op jonge leeftijd problemen met hun buik (angst)

Als je een op het hoofd gericht type bent filter je de wereld over het algemeen door je geestelijke vermogens. Deze strategie heeft tot doel angst te minimaliseren, potentieel pijnlijke situaties te beheersen en een gevoel van veiligheid te verwerven door middel van denkprocessen als analyseren, vooruitkijken, verbeelden en plannen. Natuurlijk zijn niet alleen de op het hoofd gerichte typen afhankelijk van mentale intelligentie voor de ontwikkeling van de hogere kwaliteiten van het hoofdcentrum, zoals wijsheid, weten, intuïtie en diepzinnigheid.

Als je tot het Intellectuele centrum behoort kun je wel eens problemen hebben om bij je gevoel te komen. Je hebt het vooral moeilijk om op je gevoel te vertrouwen. Het is immers je hoofd dat al het werk doet. Daar kun je op vertrouwen. Toch heb je vaak goede ideeën. Ook weet je vaak of iets dat je wil doen goed is of juist niet. Wat je daarmee doet is een intellectuele verklaring zoeken voor dat gevoel. Je beredeneert je gevoel. Daardoor weet je niet eens dat het een gevoel is. Je maakt automatisch de vertaalslag naar je brein. Het is dan ook van groot belang om je bewust te worden van je gevoel.

Oefening
Ga rustig zitten. Het liefst op een stoel. Zet beide benen op de grond. Leg je handen op je buik. Adem diep in waarbij de buik helemaal opbolt. Alle adem gaat eerst naar je buik, daarna vul je longen. Als je niet verder meer kunt ademen laat je de adem rustig ontsnappen waarbij je eerst de longen leeg maakt en dan pas de buik. Herhaal deze oefening een aantal malen.
Probeer nu bij je gevoel te komen. Let op wat je voelt. Schakel je gedachten uit. Denk er niets bij. Laat je gevoel spreken. Je gedachten doen er niet toe. Laat je brein maar gaan als je het niet helemaal uit kunt schakelen, maar hecht geen waarde aan je gedachten. Blijf bij je gevoel. Leg je handen op je hartstreek. Blijf voelen. Voel de energie die door je heen stroomt. Voel de energie die je hart vult. Je denkt nergens aan. Je leest deze woorden en denkt er niets bij. Je voelt alleen maar. Proef nu het woord GEVOEL. Wat betekend gevoel voor jouw. Wat is je gevoel. Wat geeft je gevoel je in. Voel je je goed. Voel je hoe de dag zal gaan verlopen. Je komt helemaal in je gevoel. Dit is je Intuïtie. Blijf bij dit gevoel. Laat het gevoel op je inwerken. Laat het gevoel door je heen stromen. Je krijgt het juiste gevoel. Het voelt goed.

Voorbeeld
In het KLM gebouw in Amstelveen werkt een aardige hardwerkende jongen op de afdeling facturering. hij is het enneatype ‘zes’, is nauwkeurig en loyaal in zijn werk. Iedere dag kijkt hij regelmatig even naar buiten en dan kijkt hij naar de grote vijver die aan het pand grenst. Al heel lang kijkt hij naar de zwanen die regelmatig aan komen vliegen om dan op het water te landen. Tijdens een lunch pauze kijkt hij weer naar buiten als er drie zwanen na elkaar aan komen vliegen om op het water te landen. Gracieus ziet hij de grote vogels aankomen. Hun vleugels gaan iets naar buiten staan als er afgeremd moet worden en hun poten komen daarbij naar beneden. Zachtjes landen de zwanen één voor één op het water van de vijver. ’Het zijn net onze KLM toestellen’, denkt hij opeens. Het gevoel dat hij bij die gedachte krijgt overweldigt hem heel even en zonder dralen schrijft hij dat idee op en mailt het naar de afdeling marketing. Een paar uur later belt een marketing manager hem op waar hij die zwanen precies ziet, op welke tijd ze komen en bedankt hem voor het idee. Niet veel later liggen er drie fotografen een dag lang aan de rand van de vijver om de landing van de zwanen in alle standen te fotograferen. Nu is het over de hele wereld de bekende reclame van KLM. De campagne is al bekroond met vele prijzen. Onze boekhoudkundig medewerker werkt nog steeds achter hetzelfde raam, maar heeft wel een aardig bedragje van het hoofdkantoor op zijn bankrekening bijgeschreven gekregen. Hij had het juiste idee op het juiste moment. Hij had wel meer ideeën gehad, maar dan dacht hij altijd even na en kwam tot de conclusie dat hij daar anderen maar beter niet mee lastig kon vallen. Gelukkig dacht hij dit keer niet na en nam direct actie.

Algemeen - type-overschrijdend
Maar weinig mensen zijn echt in balans. De balans vinden is de moeilijkste opdracht.
We kennen drie centra van opereren: lichaam, hart en hoofd. Anders genoemd: woede, verdriet en intellect. Ieder mens heeft deze drie delen in zich. Maar het blijkt dat de balans tussen die drie centra ver te zoeken is. Bij iedereen is één centrum het sterkst ontwikkeld, een ander iets minder sterk en een derde bijna helemaal niet. Je hebt dus mensen die erg lichamelijk zijn. Ze kennen woede en reageren vanuit hun buik. Ze denken niet eerst na en gaan niet af op wat hun hart hen ingeeft. Er is geen balans. Ze begrijpen mensen die wel vanuit hun hart opereren totaal niet. Die mensen kennen verdriet en voelen met hun borst. Ze reageren totaal anders dan de andere groep die vanuit het hoofd werkt. Die denken na en reageren vanuit angst of vanuit het uitdagen van de angst. Een balans is er niet. En juist die balans is zo verschrikkelijk belangrijk.
Je merkt in de huidige maatschappij dat de balans er niet is. Er is veel woede, veel strijd en veel intellect. Reageren vanuit het hart is ver te zoeken. Weinigen reageren vanuit het hart. Één gevoel heeft de overhand, een ander is sterk ontwikkeld en de derde is nauwelijks aanwezig. Rust in de wereld kan alleen ontstaan als er een balans is tussen de drie centra. Vandaar dat er een sterke stroming aan het ontstaan is die vanuit het hart werkt. Zo blijven we in een dis-balans leven. Als je leert hoe je de balans in je leven kunt vinden zal je van de dis-balans geen hinder meer ondervinden. De mensen die het meest in balans zijn, zijn degene die hun gevoel het beste ontwikkeld hebben.

Een deel van de informatie op deze pagina komt van de site: http://www.andromeda-uitgeverij.nl/enneagram